Jane Goodall over olifanten en hun leven in gevangenschap

Jane Goodall: ‘Ik heb het geluk gehad dat ik door de jaren heen veel tijd mocht doorbrengen met het kijken naar olifanten in Tanzania. Ik schrijf deze bijdrage vanwege jullie rapport over Aziatische olifanten, maar de Aziatische olifanten lijken sprekend op die in Tanzania. Vooral in hun sociale gedrag zijn zij moeilijk te onderscheiden. Beide soorten vormen hechte groepen, die bestaan uit verwante vrouwtjes, jongen en een matriarch: een ouder vrouwtje dat de kudde leidt. De dieren hebben een complex communicatiesysteem, dat we nu pas leren te begrijpen. Olifanten behoren tot de intelligentste diersoorten, met hun grote hersenen, vermogen om gebeurtenissen te herinneren en hun zeer verschillende, eigen, persoonlijkheden.'

'Ik bracht tijd door met een olifantenfamilie , waarbij de moeder een heel jonge tweeling had – iets wat niet gebruikelijk is bij olifanten. Het was zo aandoenlijk om te zien hoe de twee kleintjes probeerden hun slurf onder de knie te krijgen, die duidelijk in de weg zat toen ze probeerden te drinken. Het was een genot om naar het oudere broertje te kijken toen hij zich meerde keren uitsloofde en deed alsof hij onze Landrover ging aanvallen, schuddend met zijn hoofd van links naar rechts en zwiepend met zijn slurf van voor naar achter. Een van de vrouwtjes, mogelijk de zus van zijn moeder, sloeg hem zachtjes met haar slurf zodat hij bij ons vandaan ging. Plotseling zag hij een wrattenzwijn in het gras zitten en ging daar achter aan.'

'Olifanten tonen sterk medeleven met elkaar aan. Terwijl een gewond vrouwtje op sterven lag, vormden leden van haar kudde een hechte cirkel om haar heen, streelden haar zacht en probeerden haar overeind te helpen. Ze bleven bij haar tot ze doodging. De volgende dag keerden zij terug om haar lichaam te bedekken met takken en bladeren.'

'Afrikaanse en Aziatische olifanten worden beide met uitsterven bedreigd en het verlies aan leefgebied heeft een grote impact op ze. De menselijke populatie neemt toe, en olifanten komen daardoor steeds meer in conflict met dorpsbewoners en plunderen hun gewassen.
Zowel in Afrika als in Azië leveren olifanten veel geld op in de toeristensector. In Afrika wordt veel geld verdiend met safari’s, waarbij toeristen olifanten in het wild kunnen zien. In Azië worden de dieren genadeloos uitgebuit in gevangenschap. De veelgeprezen documentaire Gods in Shackles van Sangita Iver biedt tragische inzichten in hoe ze worden uitgebuit voor ceremonies in tempels. Daarnaast worden Aziatische olifanten gedwongen om op te treden voor publiek, getraind om op hun hoofd te gaan staan, rechtop te lopen of betalende bezoekers op hun rug te dragen om rondjes met hen te lopen. De dieren lijden hier enorm onder: onder meer door de wrede training, doordat ze worden geprikt met een scherpe ijzeren bull hook en doordat ze tussen optredens door aan de ketting vast zitten.'

'Het rapport van World Animal Protection waaraan ik refereer, is het resultaat van een 10-jarige studie naar duizenden Aziatische olifanten in gevangenschap, die worden gebruikt en op gruwelijke wijze worden misbruikt voor het vermaak van toeristen. De olifanten worden meestal gehouden in omstandigheden die niet eens in hun meest belangrijke behoeften voorzien. Ze worden gedwongen om dagelijks ritten te maken met groepen mensen op hun rug, of om door mensen gewassen te worden als een zogenaamde ‘ethische excursie’. Sommige olifanten in Thailand zijn zelfs opgeleid om tekeningen te maken zodat deze verkocht kunnen worden aan toeristen.'

'Veel van deze olifanten zijn al op jonge leeftijd uit het wild gevangen; anderen worden in gevangenschap gefokt. Allemaal worden ze gescheiden van de liefde van hun moeder en families. Wat volgt, is een wrede periode waarin de olifanten worden geslagen tot ze bang en onderdanig zijn. Net als wij kennen olifanten vreugde en verdriet, angst en depressie. Net als wij voelen zij pijn. Deze marteling gaat door totdat hun wil is gebroken en ze uit angst gehoorzamen aan hun leider, de mahout.'

'Ik ben naar een van de betere olifantenkampen in Nepal geweest. Daar proberen ze een omgeving te creëren waarin de olifanten uit hun kettingen kunnen worden bevrijd. De meesten van hen werden elke dag meegenomen om te foerageren in het bos. Maar zelfs daar zag ik twee mannetjes strompelen, met hun voorpoten stevig aan elkaar geketend om te voorkomen dat ze weg zouden rennen. Het brak mijn hart en ik schaam me niet voor de tranen die ik heb vergoten.'

'De uitbuiting en het leed, zoals beschreven in het rapport, is des te schokkend omdat zowel in het boeddhisme als in het hindoeïsme olifanten worden vereerd. De hindoegod van het begin is Ganesha of Ganesh, afgebeeld met het hoofd van een olifant. In het boeddhisme staat de olifant voor kracht, eer, geduld, rust en wijsheid. Beide religies leren respect voor deze dieren. Mahatma Gandhi schreef dat ‘een natie kan worden beoordeeld op de manier waarop het zijn dieren behandelt’. Volgens dit criterium zouden de meeste landen die in gevangenschap levende olifanten en andere dieren exploiteren,  een heel lage score halen.'

'Terwijl ik dit schrijf, heeft de COVID-19-pandemie elk land getroffen en veel leed, banenverlies en economische chaos veroorzaakt. De tragedie is dat we het tot op zekere hoogte over onszelf hebben afgeroepen door ons gebrek aan respect voor het milieu en ons gebrek aan respect voor dieren. Zoönotische ziekten nemen toe omdat we de ideale omstandigheden creëren voor ziekteverwekkers om van dieren op mensen over te springen – op de markten voor wilde dieren in Azië, de markten voor bush meat in Afrika, de veehouderij, de handel in dieren voor voedsel, medicijnen en exotische huisdieren. Tuberculose, een van de tien meest dodelijke ziekten, is herhaaldelijk overgesprongen van mensen op olifanten, en geïnfecteerde olifanten kunnen weer andere mensen infecteren.'

'Het is te hopen dat deze pandemie ertoe zal leiden dat we een nieuwe relatie ontwikkelen met de natuurlijke wereld waar we deel van uitmaken en waarvan we afhankelijk zijn. We moeten het belang erkennen van ecosystemen waarin elke dier- of plantensoort een rol te spelen heeft. Tragisch genoeg verliezen we soorten in een ongekend tempo: we bevinden ons midden in de zesde grote uitsterving en deze wordt door ons veroorzaakt. Het blijven vangen of doden van olifanten in het wild leidt tot hun uitsterven in het wild en gaat ten koste van de leefomgeving waarin zij leven. Door ze in gevangenschap te blijven uitbuiten, onafhankelijk van het feit of ze in het wild zijn gevangen of in gevangenschap zijn geboren, wordt onaanvaardbare wreedheid begaan tegen deze zeer intelligente, sociale en bewuste wezens.'

'Steeds meer toeristen zijn zich bewust van het leed en eisen olifantvriendelijke ervaringen: safari's om ze in het wild te zien, of opvangplekken waar geredde olifanten worden gerehabiliteerd. Steeds meer mensen begrijpen dat wij mensen niet de enigen zijn met persoonlijkheden, met het vermogen om problemen op te lossen en, bovenal, met emoties. Wat in het verleden wel acceptabel was, is niet langer acceptabel omdat onze kennis en ons begrip toeneemt.'

'Natuurlijk moeten degenen wiens levensonderhoud afhangt van de uitbuiting van deze verbazingwekkende wezens, de mahouts en de eigenaren, geholpen worden om andere manieren te vinden om in hun levensonderhoud te voorzien. Manieren die zowel winstgevend als ethisch aanvaardbaar zijn.'

'Het onderzoeksrapport van World Animal Protection biedt inzichten en voorstellen die, indien gevolgd, ervoor kunnen zorgen dat de huidige generatie olifanten in gevangenschap voor commercieel toerisme, de laatste is. Toekomstige generaties olifanten mogen geen gevangenschap meemaken; ze horen een leven te hebben in het wild. Ik bid dat we allemaal ons steentje bijdragen om ervoor te zorgen dat deze toekomstvisie mag uitkomen.'

Jane Goodall
Oprichter, the Jane Goodall Institute en UN Messenger of Peace, naar aanleiding van het onderzoek Elephants. Not Commodities – ons onlangs verschenen rapport naar het vermaak met olifanten in gevangenschap in Azië.