Walvissen en de plastic soep

De reuzen van de diepte, worden ze ook wel genoemd. Walvissen. Het zijn de allergrootste bewoners van de zee, en ze bewonen álle oceanen van de wereld. In het ruime sop vinden ze elkaar terug door middel van zang. Bijzonder, toch? Walvissen zijn dan ook sociale dieren, die een sterke band met elkaar hebben en op elkaar vertrouwen om te overleven. Ook zwemmen ze graag samen rond.

De dieren zijn er in alle soorten en maten. Sommigen hebben tanden, waarmee ze onder andere schelpdieren, schaaldieren en vissen vangen eten, zoals de potvis. Anderen hebben baleinen, een soort borstels, waarmee ze kleine diertjes, plankton en algen uit het water filteren, zoals de bultrug en de blauwe vinvis. Maar hoewel deze grootste dieren zelf nauwelijks vijanden hebben, worden ze geconfronteerd met een dodelijke dreiging: plastic.

Walvissen zijn de grootste bewoners van onze oceanen.

Plastic afval op zee

Je hebt vast wel eens gehoord van de plastic soep. Een grote, drijvende massa aan plastic afval dat in het noorden van de Stille Oceaan drijft. Helaas blijft het daar niet bij: ook vele andere gebieden kampen met grote concentraties plastic afval. Maak waar ook ter wereld een wandeling langs het strand en je zult zien hoe groot het probleem is. Overal vind je aangespoelde plastic verpakkingen terug: van flesjes en andere wegwerpartikelen tot verloren en gedumpte visnetten en -lijnen.

De afgelopen jaren is het aantal plastic afval alleen maar toegenomen. En het is zeer waarschijnlijk dat het plastic dat er nu is, eeuwenlang zal rondzwerven. Het breekt namelijk ontzettend langzaam af. Vistuig is zo ontworpen dat het sterk en duurzaam is en niet snel afbreekt in zee. Verloren netten kunnen wel 600 jaar blijven ‘spookvissen’, en zijn ontzettend gevaarlijk voor zeedieren. Volgens het Wereldnatuurfonds stroomt er jaarlijks 11 miljoen ton plastic de oceanen in.

Het plastic dat er nu is zal eeuwenlang rondzwerven.

Bedreiging voor de walvis

Met de plastic afvalberg en het achtergebleven vistuig brengen we ontzettend veel schade toe aan het rijke leven in zee. Ook aan de majestueuze walvis. Walvissen kunnen verhongeren nadat ze plastic hebben ingeslikt. Het plastic geeft een vol gevoel, waarna ze minder eten, minder energie binnenkrijgen en verzwakken of zelfs sterven. Zo schokte het nieuws dat er een dode walvis aanspoelde met meer dan 40 kilo aan plastic zakken in zijn maag de wereld. Naar schatting van het Wereldnatuurfonds heeft 56% van de walvis- en dolfijnensoorten plastic ingeslikt.

Ook kunnen walvissen worden gewurgd door netten en touwen. Een drijvend touw kan gemakkelijk om vinnen wikkelen. Walvissen slepen het soms jarenlang mee, met uitputting, honger, verstikking of verdrinking tot gevolg. Of de scherpe netten snijden in hun vlees, waardoor ze vinnen verliezen. Rapporten hebben aangetoond dat 75% van de levende walvissen de littekens van dit soort problemen draagt. Jaarlijks raken honderdduizenden walvissen, zeehonden, schildpadden en vogels verstrikt, verwond, of verminkt door rondzwervend plastic in onze oceanen.

Plastic is een dodelijke bedreiging voor de walvis.

Zorgen om microplastics

Even onheilspellend is dat het plastic wat ronddrijft uiteenvalt in wat we microplastics noemen: kleine plastic deeltjes van minder dan vijf millimeter groot, die afkomstig zijn van grotere plastics die langzaamaan afbreken. Microplastics kunnen ook rechtstreeks in de oceanen terechtkomen, omdat ze via gezondheids- en schoonmaakproducten door het riool de zee in stromen. In 2014 dreven naar schatting 15 tot 51 biljoen microplasticdeeltjes in de oceanen, met een gewicht tussen 93.000 en 236.000 ton.

De zorgen over de gezondheidseffecten van microplastics op zeedieren nemen toe. Deze plastics bevatten giftige chemicaliën, die het risico op ziekten kunnen verhogen, de voedingsactiviteit kunnen verminderen en de voortplanting kunnen beïnvloeden bij de dieren die ze binnenkrijgen. Ook de walvis krijgt deze deeltjes per ongeluk via zijn voedingspatroon binnen.

Wees zuinig op de walvis

Microplastics, achtergebleven vistuig en ander plastic afval behoren tot de grootste bedreigingen voor walvissen. Dit leed doen wij mensen de walvis met ons afval aan. Plastic veroorzaakt veel pijn en stress en maakt de dieren ziek. Maar naast het dierenleed dat door plastic afval ontstaat, raken we ook onszelf. Walvissen zijn namelijk een belangrijke factor in het beschermen van ons klimaat. Walvispoep is voedsel voor plankton, en plankton zet enorme hoeveelheden CO2 om in zuurstof. Ook slaan walvissen koolstof op in hun lichaam, dat verdwijnt in de bodem van de oceaan als ze eenmaal gestorven zijn.

Diep in deze beschermen walvissen ons klimaat. 

Wat kunnen we doen?

Verontrustend is dat wordt verwacht dat de productie van plastic alleen nog maar zal toenemen, waardoor het plasticprobleem in de oceanen en daarmee de bedreiging voor walvissen alleen maar groter wordt. Hoe kunnen we hier een eind aan maken? Het antwoord is simpeler dan gedacht: minder plastic produceren en gebruiken, en er verantwoorder mee omgaan. Dat moeten bedrijven en overheden voor elkaar krijgen met beleidsplannen en wetten, maar ook jij kunt afval op zee tegengaan en zo walvislevens redden.

Gebruik bijvoorbeeld herbruikbare waterflesjes, koffiebekers en tassen in plaats van wegwerpplastic voor eenmalig gebruik. Scheid je plastic afval, ook in openbare ruimtes. Doe mee aan, of organiseer zelf, een opruimactie op het strand. En kijk eens naar merken die gerecycled plastic of plasticvrije producten gebruiken. Zo ontwikkelt Marcel’s Green Soap bijvoorbeeld alleen nog maar duurzame was-, schoonmaak- en verzorgingsproducten in een 100% gerecyclede of 100% plasticvrije verpakking die de walvis geen kwaad doen. Dat sopt een stuk fijner, toch?

Zo maak je diervriendelijke schoon